Anlatım Biçimleri Ders Notu
Anlatım Biçimleri
Yazarın, yazıda işleyeceği konuya, yazı türüne göre başvuracağı yönteme anlatım biçimi denir.
Dört farklı anlatım biçimi vardır: Öyküleyici anlatım, Betimleyici anlatım, Açıklayıcı anlatım, Tartışmacı anlatım
- Öyküleyici Anlatım (Hikaye Etme)
Olmuş ya da olabilecek olayları bir akış içinde yer, zaman, kişi unsurlarına bağlı olarak anlatma biçimidir.
🔵 Öyküleyici Anlatımın Özellikleri
🔹 Öyküleme olaya dayalı olduğu için amaç okuyucuyu olay içinde yaşatmaktır.
🔹Olaylar oluş sırasına göre anlatılır.
🔹Öykülemenin temel unsurları "olay, kisiler, yer ve zaman"dır.
🔹 Daha çok roman, hikâye, anı, gezi, biyografi, otobiyografi, tiyatro... gibi eser türlerinde kullanılır.
▶︎ Yusuf’u çenesinin altından tuttu, başını yukarıya doğru kaldırdı. Fakat Yusuf başını geri çekti. Yavaş yavaş odanın bir köşesine çekildi. Tahkikat bitip hiçbir iz bulunmadan kasabaya dönülürken Yusuf da beraberdi. Köyden tedarik edilen küçük bir atın üzerinde dimdik duruyordu. Yalnız gece, Kaymakam’ın evinde yatağa yatırıldığı zaman, kendini kaybetti ve iki gün ateşler içinde sayıkladı.
2. Betimleyici Anlatım / Tasvir Etme / Ayrıntılı Anlatım
Canlı ve cansız varlıkları duyu organlarımız yoluyla okuyucunun gözünde ve zihninde canlandırmak için en ince ayrıntılarına kadar anlatma sanatına betimleme (tasvir) denir.
🔵 Betimleyici Anlatımın Özellikleri
🔹 Betimlemeler sözcüklerle resim yapmaktır bu yüzden görsellik vardır.
🔹Genellikle görülen varlıklar betimlendiği için gözleme dayalı bir anlatım tekniğidir.
🔹Betimlemelerde görmenin dışında koklama, tatma, duyma, dokunma gibi diğer duyulardan da yararlanılabilir.
🔹Ayrıntılara çok dikkat edilir.
▶︎Orta tabakaya ait iki odalı bir pansiyonda kalıyoruz. Bu pansiyonun kuzeye bakan geniş bir balkonu var. Balkon, sabah güneşinden sonra gölge oluyor, balkondan gözüken karşı tepeler zeytin ağaçlarıyla süslenmiş. Balkonun kenarından masmavi, tertemiz deniz bize göz kırpıyor. Hava sıcak ve rutubetli. Zeytin ağaçlarının yaprakları bile kımıldamıyor.
▶︎ Eylül sabahının bu kapanık ve serin gününde bahçenin bütün ağaçları durgun ve karanlık... Havuzların suları, bulutlu gökyüzünün yansımalarıyla kirli bir katran renginde...Neşesiz fıskiyeler havada tutunamıyor. Derinden derine, perişan kuş feryatları, bin tempoda hayvan bağırmaları duyuluyor. İnsan daha kapıdan girerken bir gurbet ve ıstırap bahçesinin eşiğine ayak bastığını anlıyor.
3. Tartışmacı Anlatım
Herhangi bir alanda ileri sürülen bir görüşün yanlışlığını kanıtlamak, o görüşü çürütmek veya değiştirmek amacıyla yazılan yazılarda kullanılan bir anlatım biçimidir.
🔵 Tartışmacı Anlatımın Özellikleri
🔹Görüşlerin kanıtlanması esastır.
🔹Eleştiri, makale, deneme gibi düşünce ağırlıklı yazı türlerinde tartışma yöntemine başvurulabilir.
🔹Sohbet havası biçiminde anlatılır.
▶︎ Öğretmenlikten şikayet eden meslektaşlarımız olsa da, acısıyla tatlısıyla yine de bizim mesleğimiz. Biliyor musunuz, öğretmenlik en cok tercih edilen mesleklerden biri hâline geldi. Eskiden "Bari öğretmen olayım!" diyenler için, şimdi bu bile hayal.
4. Açıklayıcı Anlatım / Bilgilendirici Anlatım
Okuyucuya bilgi vermek, okuyucuyu bir konuda aydınlatmak, bir konuyu açıklamak, bir şey öğretmek amacıyla kullanılan anlatım biçimidir.
🔵 Açıklayıcı Anlatımın Özellikleri
🔹 Bilgi verilen paragraflarda açıklama yöntemi kullanilir.
🔹Bilimsel kitaplar, ders kitapları bu yöntemle yazılır.
🔹Açıklayıcı anlatım genellikle makale, deneme, sohbet, fıkra, eleştiri gibi eser türlerinde kullanılır.
🔹Genellikle nesnel anlatım kullanılır.
🔹Sanatlı söyleyişlere yer verilmez.
🔹Dili yalın ve anlaşılırdır.
🔹Daha çok düşünce yazıları, bilimsel yazılar, ders kitapları, ansiklopedilerde rastlanılır.
▶︎...Evrende sayısız gök cisminin oluşturduğu kümelere galaksi; çevresine ısı ve ışık yayan gök cisimlerine ise yıldız denir. Güneş bir yıldızdır. Bir galakside yer alan yıldızlardan bazılarının bir araya gelerek oluşturduğu gruplara ise sistem denir. Dünya Samanyolu Galaksisi’nde bulunan Güneş Sistemi’nde yer alır...
▶︎ Petrolden kömüre, altından uranyuma tüm zenginlikleri barındıran canlı ve koruyucu bu kabuğun ana maddesi olan taşlar ve kayalar, sadece minerallerden oluşmaz. Bazıları hayvanlar ve bitkiler gibi organizmaların dönüşümü sonucu meydana gelir. Örneğin, kozalaklı ağaçların fosillerinden çıkan kahverengi ve sarı reçineden oluşan"kehribar" gibi...