Sıfat Fiiller
Sıfat Fiil nedir?
Sıfat-fiiller, fiilin sıfat-fiil eklerini alarak cümlede sıfat görevini üstlenmesiyle oluşur.
Sıfat-fiil ekleri şunlardır: -an/-en, -ası/-esi,-mez/-maz, -ar/-er/-ır/-ir/-ur/-ür, -dik(ğ), -ecek/-acak, -miş /-mış /-muş /-müş
Sıfat-fiil ek kodlaması: an - ası - mez - ar - dik - ecek - miş ile ekler daha kolayca ezberlenebilir.
Etkinlik Zamanı!
HATIRLATMA
Sıfatların Görevi Nedir?
Sıfatlar önünde yer alan ismin özelliklerini bildiren kelimelerdir. Sıfat fiil ise sıfatın fiilden oluşmasıdır.
Sıfat Örnekleri
Sarı yaprakları topladım. (Nasıl yaprak? Sarı = Sıfat)
Zayıf bir bileğe sahip. (Nasıl bir bilek? Zayıf = Sıfat)
Beyaz saçlarına rağmen genç gösteriyor. (Nasıl saç? Beyaz = Sıfat)
Sıfat Fiil Örnekleri
Kurumuş yaprakları topladım. (Nasıl yaprak? Kurumuş = Sıfat fiil)
Bükülmez bir bileğe sahip. (Nasıl bir bilek? Bükülmez = Sıfat fiil)
Ağarmış saçlarına rağmen genç gösteriyor. (Nasıl saç? Ağarmış = Sıfat fiil)
Etkinlik Zamanı!
UYARI :
Sıfat-fiil ekleri ile kip eklerini karıştırma!
“-mez, -ar, -dik, -ecek, -miş” sıfat fiil eki ve kip eki olarak karşımıza çıkar. Bu ekleri alan kelimelerin cümledeki kullanımına bakarak karar verilir. Sıfatlar ismin özelliklerini verir fakat çekimli fiiller yüklem olup cümleyi tamamlarlar.
Sıfat Fiil Eki
Solmuş çiçekleri vazodan çıkardı.
Açıklama: “nasıl çiçekler?” sorusunun cevabı “solmuş çiçekler” olacaktır. Demek ki 'solmuş' kelimesi çiçeğin özelliğini belirttiği için sıfat fiildir.
Kip ek
Çiçekler susuzluktan solmuş.
Açıklama: “solmuş” nasıl sorusuna cevap vermiyor. Duyulan geçmiş zaman kip eki ile çekimlenmiş olduğu için çekimli fiildir.
Etkinlik Zamanı!
UYARI :
Kalıcı İsimler / Kalıplaşmış ifadeler
İsim fiillerde olduğu gibi sıfat fiil ekleriyle türetilen bazı kelimeler de kalıplaşarak fiilimsi özelliklerini kaybeder ve kalıcı isim(kalıplaşmış ifade) olurlar. Kalıcı isim olup olmadığı ancak cümle içindeki kullanımına bakılarak anlaşılır.
Kalıcı İsim (Kalıplaşmış İfade )
Yaşlılara yiyecek, içeçek, giyecek ve yakacak yardımında bulundu.
Açıklama: fiil, fiil özelliğini kaybetmiş ve aklımızda fiil değil eşyanın adı olarak çağrışım yapıyor.
Örnekler
Dolmuş, yolcuları tek tek indirdi.
Sıfat-Fiil
Yakacak odunları hazırlıyordu.
Açıklama: 'yakacak' fiili odunun özelliği görevindedir. 'Nasıl odun?' diye sorduğumuzda 'yakacak odun' diye cevap alırız. Özellik gösterdiği için sıfat fiildir.
Örnekler
Dolmuş odayı neden tekrar kiraladınız?
Çekimli Fiil
Birazdan gelip kamp ateşini yakacak.
Açıklama: 'yakacak' kelimesi gelecek zaman kip ekiyle ve III. tekil şahısla çekimlenmiştir. Çekimli fiiller, genellikle cümlenin sonundadır.ve yargıyı tamamlarlar.
Örnekler
Sınıflar şimdiden dolmuş.
Örnekler: dolmuş (ulaşım aracı) , giyecek (elbise) , geçmiş (mazi anlamında) , gelecek (istikbal) , yemiş (meyve) , yakacak(ısınma), yazar(kitap yazan kişi) , çekecek(eşya) , açacak (eşya), çağlayan(şelalenin küçüğü), döner(yiyecek), çıkar(menfaat)
Etkinlik Zamanı
UYARI :
Adlaşmış Sıfat Nedir? Nasıl Oluşur?
Sıfat fiilin nitelediği(özelliğini belirttiği) isim düştüğünde sıfat-fiil isimleşerek adlaşmış sıfat olur.
Sıfat fiil
Kuruyan çamaşır(ları) ipten topladı, yeni yıkanan çamaşır(ları) ipe astı.
Açıklama: “kuruyan ve yıkanan” sıfat fiilleri çamaşır isminin özelliğini göstermektedir.
Adlaşmış Sıfat Fiil
Kuruyan(ları) ipten topladı, yeni yıkanan.(ları) ipe astı.
Açıklama: “kuruyan ve yıkanan” kelimeleri sıfat fiil özelliği taşımaktadır fakat özelliğini gösterdiği 'çamaşır' ismi düşmüştür. 'çamaşır' kelimes, düştüktan sonra kalan ekler sıfat fiile eklenmiştir. Düşen bu isim sebebiyle sıfat fiil, adlaşmış sıfat fiil ismini almaktadır.