Fiil(Eylem)
Fiil Nedir?
Fiil(Eylem); varlıkların yaptıkları işleri, hareketleri, onlarla ilgili durumları, oluşları anlatan kelimelerdir. Kısacası iş, durum ve oluş bildiren kelimelerdir.
Örnek: Oku(mak), yürü(mek), zıpla(mak), paslan(mak), doğ(mak)
İsim Nedir?
Varlıkların, duyguların, düşüncelerin, kavramların ve çeşitli durumların karşılığı olarak kullanılan sözcüklere isim (ad) denir.
Örnek: kitap, saat, ağaç, basketbol, güneş
Fiil ve isim olan kelimeleri pratik yoldan anlayabiliriz.
Fiil olan kelimeler -mek/-mak mastar ekini alırlar fakat isim olan kelimeler alamazlar.
Örnek:
kitap-mak > anlamsızdır. >“kitap” kelimesi isimdir.
oku-mak > anlamlıdır.> “oku” kelimesi bir fiildir.
Fiillerin Anlam Özellikleri
Fiiller anlam özelliklerine göre 3 grupta incelenir.
Oluş Fiili
İş(Kılış) Fiili
Durum Fiili
Oluş Fiilleri
İrademiz dışında yani müdahalemiz olmadan süreç içinde gerçekleşen fiillerdir.
Örnekler: “doğmak, uzanmak, büyümek, yaşlanmak” bizim isteğimiz dışında ve belli bir süreçte gerçekleşen fiillerdir.
İş(Kılış) Fiilleri
İrademizle gerçekleştirdiğimiz fakat yapılan işten etkilenen bir varlığın(nesne) bulunduğu fiillerdir.
Örnekler: (kitabı) okumak, (tarlayı) sürmek, (yazıyı) yazmak
İş fiilini bulmanın pratik yolu
İş fiilleri “onu” kelimesi ile kullanıldığında anlamlı olur.
Örnek: Dün yeni çıkan filmi izledim.
Açıklama: (onu) izledim. “Onu” kelimesi ile kullanıldığında anlamlı olduğu için iş fiilidir.
İş fiillerinde cümlede fiilin nesnesi olup olmadığına değil, fiilin nesne alıp alamadığına bakılır.
Örnek:
"Sınıfta okuyor." cümlesinde “neyi okuyor?” sorusunu sorusunun cevabı yoktur bu yüzden bu cümlede herhangi bir nesne yoktur fakat (kitap, şiir..) gibi cevapları cümlede yazılı olmadığı halde nesneler alabildiği için “okuyor” iş fiilidir.
Durum Fiilleri
İrademizle gerçekleştirdiğimiz fakat yapılan işten etkilenen bir varlığın(nesne) bulunduğu fiillerdir.
Örnek:
“gülmek, uyanmak, çıkmak, yatmak, uzanmak” fiilleri nesne almazlar.
“Ne,neyi,kimi?” sorularına cevap vermezler.
Örnek:
İstanbul’a gittim. “neyi gittim?” sorusu mantıksızdır.
Durum fiilini bulmanın pratik yolu
“Onu” kelimesi ile kullanıldığında anlamsız olurlar.
Örnek: (onu) yürümek, (onu) oturmak, (onu) koşmak anlamlı olmadığı için durum fiilidir.
Etkinlik Sayfası
fiilerin anlam özelliği etkinlik.pdf